Đồ uống có cồn phi chính thức và bất hợp pháp luôn là vấn đề nhức nhối. Ở Việt Nam, lượng rượu phi chính thức nằm ngoài sự quản lý của Nhà nước chiếm tới 63% tổng khối lượng được tiêu thụ tại Việt Nam. Không chỉ tại Việt Nam, khu vực ASEAN cũng được dự báo là khu vực có mức tiêu thụ rượu bia không kiểm soát tăng cao vào năm 2025.
Thông tin được đưa ra tại tọa đàm “Đồ uống có cồn bất hợp pháp: Thực trạng và giải pháp”, do Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA), phối hợp với Tiểu ban Rượu vang và Rượu mạnh của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (Eurocharm) tổ chức ngày 9/1 tại Hà Nội.
Khó dẹp bỏ vì… lợi nhuận cao
Tại tọa đàm, PGS.TS. Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch VBA cho biết, với xu hướng tiêu thụ các sản phẩm có cồn phi chính thức sẽ gây ra nhiều tổn thất đáng kể về kinh tế, xã hội đối với người tiêu dùng, DN và cả ngân sách Nhà nước. Trong khi đó, các chính sách chưa hướng tới giải quyết vấn đề gốc rễ này, chưa có giải pháp toàn diện.
“Doanh nghiệp mong muốn các công cụ quản lý Nhà nước, đặc biệt chính sách quản lý thị trường; chính sách thuế đạt được các tiêu chí phù hợp, hiệu quả, công bằng, tạo điều kiện để DN chân chính phát triển bền vững, nhằm tăng cường kiểm soát đồ uống có cồn bất hợp pháp trên thị trường”, ông Việt mong muốn.
Thực tế trong thời gian qua, các hoạt động sản xuất, đăng ký, kinh doanh rượu trên cả nước đã được tổ chức ổn định và công tác kiểm tra, hậu kiểm, kết hợp với công tác tuyên truyền, giáo dục đã góp phần chuyển biến tích cực về ý thức chấp hành pháp luật của các tổ chức, cá nhân kinh doanh.
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Đức Lê, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ, Tổng Cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương), tình trạng rượu nhập lậu, rượu giả, rượu không đảm bảo chất lượng lưu thông trên thị trường vẫn chưa được ngăn chặn triệt để, do đó gây thất thu thuế cho nhà nước, tạo nên sự cạnh tranh không lành mạnh, ảnh hưởng đến các doanh nghiệp chân chính và đồng thời ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên theo ông Lê là việc sản xuất, buôn bán đồ uống có cồn bất hợp pháp luôn tồn tại do lợi nhuận cao mang lại. Cùng với đó, thói quen mua hàng khá dễ tính của người tiêu dùng, mua hàng không lấy hóa đơn, chứng từ, không kiểm tra tem, nhãn,... đối với đồ uống có cồn khiến tình trạng này vẫn chưa thể xử lý dứt điểm.
Đặc biệt, vấn đề kiểm soát, công tác quản lý nhà nước đối với mặt hàng rượu, bia thủ công còn rất khó khăn, do việc sản xuất rượu, bia thủ công đơn giản, nhất là mặt rượu thủ công được thực hiện chủ yếu tại các hộ gia đình và phổ biến hầu hết ở khu vực nông thôn. Việc mua bán đối với mặt hàng này cũng được thực hiện một cách dễ dàng, trong khi đó nguyên nhân từ các vụ ngộ độc rượu lại chủ yếu đến từ việc sử dụng, lạm dụng mặt hàng này trong đời sống sinh hoạt của người dân.
“Công tác kiểm tra, xử lý về hàng giả, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ của các lực lượng chức năng chưa nhận được sự phối hợp, cung cấp thông tin nhận biết hàng thật, hàng giả của một số DN sản xuất, chủ sở hữu quyền; chi phí giám định cao, thời gian giám định dài nên ảnh hưởng đến hiệu quả công tác kiểm tra, xử lý vi phạm”, ông Lê nêu.
Chỉ có 30% đồ uống có cồn nộp thuế
Đánh giá về thực trạng tiêu thụ đồ uống có cồn, báo cáo mới đây của Liên minh các doanh nghiệp rượu quốc tế tại châu Á - Thái Bình Dương (APISWA) cũng chỉ rõ, 63% lượng rượu, bia tiêu thụ ở Việt Nam vẫn chưa được quản lý, có nghĩa là chỉ có 30% loại đồ uống này trên thị trường đang nộp thuế.
“Với tư cách là những hiệp hội và liên minh thương mại hoạt động vì lợi ích của các công ty trong lĩnh vực rượu vang, rượu mạnh tại thị trường quốc tế và khu vực châu Á - Thái Bình Dương, APISWA đặc biệt đề cao trách nhiệm bảo vệ người tiêu dùng và đồng hành với các cơ quan hữu quan trong việc tăng cường kiểm soát hoạt động kinh doanh đồ uống có cồn bất hợp pháp”, đại diện APISWA cho hay.
Để giải quyết hiệu quả những tồn tại, hạn chế trên, đại diện Tổng cục Quản lý Thị trường đề xuất một số giải pháp, bao gồm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến sản xuất, kinh doanh rượu, bia, đặc biệt là các quy định quản lý đối với rượu sản xuất thủ công; tăng cường nguồn lực và phối hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa các cơ quan quản lý nhà nước, chú trọng vai trò, trách nhiệm của cơ quan quản lý địa phương; và đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật…
Theo ông Nguyễn Đức Lê, cần tăng cường công tác tuyên truyền rộng khắp đến người dân về tác hại của đồ uống có cồn bất hợp pháp; khuyến cáo người tiêu dùng chỉ chọn mua đồ uống có cồn chính hãng, có địa chỉ rõ ràng. Cùng với đó, các DN sản xuất, kinh doanh cần liên tục đổi mới chất lượng sản phẩm, mẫu mã cũng như tăng cường áp dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất và truy suất nguồn gốc.
"Khi sản phẩm được truy suất nguồn gốc, cơ quan quản lý và người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra và biết được sản phẩm nào chính hãng; kiểm soát được quá trình sản xuất và lưu hành sản phẩm trên thị trường mới dễ dàng phòng ngừa và phát hiện sản phẩm bất hợp pháp, làm cơ sở để ngăn chặn và đẩy lùi hàng giả, hàng nhái”, ông Lê nói.
Đề cao trách nhiệm bảo vệ người tiêu dùng và đồng hành với các cơ quan hữu quan trong việc tăng cường kiểm soát hoạt động kinh doanh đồ uống có cồn bất hợp pháp, APISWA đề xuất một số khuyến nghị tới các cơ quan hữu quan của Việt Nam, dựa trên những thực tiễn tốt nhất trong ASEAN. Đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường phối hợp giữa các quốc gia, trong khu vực và quốc tế trong lĩnh vực quản lý sản phẩm đồ uống có cồn./.
